"मामेकाहेन!"

माझी प्रचंड चिडचिड झाली होती.

चारच्या मिटींगला त्या टकल्या ढेरपोट्या फ़्रान्सिसने दुसरया दिवशी सकाळी ९ला कोल्हापूरला रिपोर्ट करायला सांगितलं तेव्हा मी भयानक चरफ़डले. पण कंपनी जॉ‌ईन करताना कंपनी सांगेल तेव्हा आणि सांगेल तिथे प्रवास करायची तयारी आहे असं छातीठोकपणे सांगितलेलं असल्याने तो संताप वांझोटा होता. "रिझर्व्हेशन काय तुझे थडग्यात जा‌ऊन बसलेले पिताश्री करुन देणार आहेत का? का जॉन पॉल सार्त्र?" असं काहीतरी कचका‌ऊन बोलावंसं वाटत होतं पण शेजारी बसलेल्या देवेन हळ्ळीने मला खालून लाथ मारून गप्प बसायची खूण केली. त्या अर्ध्या तासाच्या मिटींगमध्ये मी शेकडो मूगाची पोती गिळली.

असं शेवटच्या क्षणी जेव्हा बस/ट्रेन/प्लेन याखेरीज जाता येणार नाही अशा ठिकाणी तडकाफडकी रिपोर्ट करायला सांगीतलं जातं तेव्हा मला प्रचंड टेन्शन येतं. एकदम सहा वर्षांनी म्हातारं झाल्यासारखं वाटायला लागतं.
त्या दिवशीही घरी आल्यावर माझा अवतार बघून मा‌ईने फ़क्त एकच प्रश्न विचारला.
"कुठं?’

--

एवढ्या रात्री प्रवास म्हणजे बसचा एकमेव पर्याय उरला होता. आज रात्री बसले तर उद्या पहाटे पोहोचणार.
मग इकडे धाव, तिकडे धाव, ह्याला फ़ोन कर, त्याला फ़ोन कर असं करून शेवटी हर्ष्याने मला या बसमध्ये जागा मिळवून दिली होती.

माझं सामान ठिकठाक लावून मी जागेवर बसती होतेय तोपर्य़ंत बसमध्ये एक माणूस प्रवेशता झाला.

ज्या लोकांना काहीही कसंही घातलं तरी खुलून दिसतं अशा कॅटॅगिरीतला तो पुरुष होता.
अंजिरी रंगाचा चुरगळलेला कुर्ता, बटणं खालीवर लावलेली, गालावर दाढीची खुंट वाढलेली, कपाळावर येणारी झुल्फ़ं, जग बरंच बघितल्याची साक्ष देणारे डोळे आणि याला सर्वस्वी विसंगत असा रुसलेल्या लहान मुलासारखा ओठ काढून सीट शोधण्याचा आविर्भाव. 

अशा खडबडीत, दाढीवाल्या अस्ताव्यस्त पुरुषांचं मालूला सॉलिड अपील आहे. तिला याच्याबद्दल सांगायचंच अशी मनात नोट ठेवुन मी माझं पुस्तक उघडलं.

माझ्या बाजूच्या रांगेतल्या सुबक ठेंगणीने त्याला बरोब्बर हेरला आणि शस्त्रं परजायला सुरुवात केली. तिची सीटमधली चाळवाचाळव, ड्रेसची उगाच चालवलेली सळसळ, पायावर टाकलेला पाय या कश्शाकश्शाकडे लक्ष न देता तो माझ्या बाजूच्या सीटवर मख्खपणे स्थानापन्न झाला आणि ती प्रचंड हिरमुसल्याचे माझ्या लक्षात आलं. मी हसून पुन्हा पुस्तकात डोकं घालणार तेवढ्यात त्याने त्याच्या पोतडयातुन ’द प्रॉफ़ेट’ काढलं. आणि पहिल्याच बॉलला सिक्सर बसावा तसं झालं.

शो-ऑफ़ असतात बरेच म्हणून मी माझं वाचन सुरुच ठेवलं.

तो वाचनात अखंड बुडून गेला होता पण माझं लक्ष मधुन मधून त्याच्याकडे जात होतं. त्याहूनही जास्त त्याच्या बुकमार्ककडे. काळ्याशार शा‌ईत सुरेख कॅलिग्राफ़ीक फ़ॉंट मध्ये काहीतरी विचित्र लिहीलं होतं. मामेकाहेन असं काहीतरी. शब्द आणि भाषा ओळखीची वाटेना.माझं लक्ष राहूनराहून त्या विचित्र बुकमार्ककडे जात होतं. ’द प्रॉफ़ेट’ गुंगून वाचत असलेला पोरगा, त्याची आजूबाजूला (म्हणजे त्याच्या बाजूला) काय चाललेय याबद्दलची बेफ़िकीरी यामुळे मला आता त्याच्याबद्दल जबर कुतुहल वाटायला लागलं होतं.
प्रवासाचे सहा-सात तास याच्या शेजारी बसून काढायचे होते. न बोलता काढणं तसं अशक्य नव्हतं पण माझ्या जीवावर आलं होतं. आणि त्यातून माझं कुतुहल मला स्वस्थ बसू देत नव्हतं. संभाषणाची सुरुवात करावी तर कशी अशा विचारात मी असताना तोच माझ्या मदतीला धावून आला.
"कुठं चाल्लात?"
अं?
किती डंब प्रश्न?
बस कोल्हापूरला चाल्लीये. त्याला मी अध्येमध्ये कुठे उतरणार आहे की कसं? या किरकोळ डीटेल मध्ये इंटरेस्ट असेल तर काय घ्या म्हणून मी पण इमान-इतबारे कुठं चाल्लेय याचं उत्तर दे‌ऊन टाकलं. बोलण्याच्या ओघात तो माझ्याच स्टॉपवरच उतरणार आहे हे पण कळलं.
"कोल्हापूरला उतरल्यावर मला सा‌ईट वर घे‌ऊन जायला गाडी ये‌ईल. तुमचं ठिकाण वाटेवरच आहे. यू कॅन जॉ‌इन इफ़ यु विश!"
"प्रश्न माझ्या इच्छेचा असता तर बरं झालं असतं. म्हणजे मला यायला आवडेल पण तुम्हाला आवडेल की नाही हा मोठा प्रश्नच आहे"

थोड्या वेळापूर्वी टाकलेलं वाक्य याच्या डोक्यावरुन् गेलंय की काय असं वाटुन मी पुन्हा तेच विचारणार इतक्यात तोच म्हणाला,
"मॅडम, तुम्हाला काय माहितेय माझ्याबद्दल?"

ज्या प्रश्नाला "हो" किंवा "नाही" या एका शब्दात उत्तर देता येतेय अशा माझ्या प्रश्नाचं उत्तर हा दुर्वास नीट का देत नाहीये?

आता मात्र माझा पारा चढायला लागला. एकतर मी आपणहून लिफ़्ट दे‌ऊ केली होती. निव्वळ मदतीच्या भावनेचा हा सद्गृहस्थ असा विचका करत असल्याचे मला सहनच हो‌ईना.
"हे पहा मि...अं... वॉटेवर.."
"जगत"
"येस मि.जगत, यू सी, तुम्हाला यायचे नसेल तर तुम्ही स्पष्ट्पणे "नाही" म्हणू शकता. आपला रूट सेम आहे म्हणून तुम्हाला ऑफ़र दिली एव्हढंच"
"दॅट्स व्हेरी का‌ईंड ऑफ़ यू. पण त्या आधी थोडं माझ्याबद्दल तुम्हाला ठा‌ऊक असेल तर बरं असं म्हणतोय मी"

काय कोणी खुनी पिसाट वगैरे आहे का काय हा?

"तर मिस..."
"मीरा"
"अरे वा, माझ्या आ‌ईचं नाव.."
हुं...क्रॅकपॉट तर आहेच, टॅक्टलेस पण आहे हा.

मग काय तर थोडा वेळ खिडकीतून बाहेर बघत शांतच बसला. बाहेर किर्र काळी रात्र होती. अचानक त्याने आपल्या बॅगेत हात घालून चक्क एक टेलिस्कोप काढला आणि डोळ्याला लावून बघत बसला. हा आपल्याला काहीतरी सांगणार होता ते विसरून गेला की काय? तेवढ्यात त्याने एकीकडे बोट दाखवत म्हटलं "ते पाहिलंत का?"
"काय?"
त्याने दिलेला टेलिस्कोप डोळ्याला लावुन मी त्याने दाखवलेल्या दिशेने पाहिलं.
तो शनी होता.
आपल्या भोवतालची तांबूस कडी मिरवत तो मंदमंद झगमगत होता. त्याला पाहणं इतकं विलोभनीय होतं की नजरबंदी झाल्यासारखी मी तब्बल पाच मिनीटं दुर्बिणीला डोळा लावून त्याकडे पाहत होते.
पण यात शनीचा इथे काय संबंध ?

"तो शनी आहे"
"हो."
"मग?"
"जगातल्या सगळ्या दुर्दैवाचे दशावतार ज्याच्यामुळे भोगायला लागतात, अपेक्षाभंग, खडतर आयुष्य याची तोंड‌ओळख फ़ार लवकर होते असा तो शनी. माझा जन्म शनीच्या प्रभावाखाली झाला. मी ’तो’ आहे ज्याला सगळे अपशकुनी म्हणतात. मि. बॅडलक. मी हात लावतो ती प्रत्येक गोष्ट नामशेष होते, मी करायला घेतो ती प्रत्येक गोष्ट खड्ड्यात जाते, माझ्याबरोबर जे असतात ते सुद्धा. तुमच्या सद्भावनेचा मला अनादर करायचा नव्हता पण हे तुम्हाला सांगावंस वाटलं. तुम्हाला तुमची ऑफ़र मागे घ्यावीशी वाटली तर मी समजू शकतो."
मला जोरजोरात हसावंसं वाटत होतं पण तो खूपच अर्नेस्टली सगळं सांगत होता.
"तुम्ही काळजी करू नका. नशीब, ग्रहगोलांचा प्रभाव , ज्योतिष यावर माझा विश्वास नाही. माणुसकी, मदत करणं या चांगल्या गोष्टी या सर्वांच्या वरचढ मानते मी. तुम्ही काय शिकला आहात?"
"एम.एस.सी इन ऍस्ट्रोफिजिक्स"

ही माहिती मला पचायला अंमळ जडच गेलीये हे त्याच्या तात्काळ ध्यानात आलं. 

त्यानंतरचा जवळजवळ एक तास प्रवास मुक्यानेच झाला. सगळीकडे निजानिज झाली होती. शेवटी माझ्या तोंडून प्रश्न गेलाच.
"एव्हढे शिकले सवरलेले असून तुम्ही अशा गोष्टींवर विश्वास ठेवता याचं मला सखेद आश्चर्य वाटतंय."
तो माझी किव करणारं हसला. त्याचे विझू विझू डोळे त्याच्या हसण्याशी पार विसंगत असल्याचं तत्क्षणी जाणवलं.
"शिक्षणाचं मला सांगू नका.ऍस्ट्रोफिजिक्स घेतलं ते काय उगीच? थियरी वाचून मलाही असं वाटायचं की आपले प्रयत्न कमी पडतायेत, पण सगळ्याच गोष्टी अशा ठरवल्यासारख्या माझ्या विरुद्ध जाव्यात? प्रत्येक? हरेक? कुठलातरी भोवती नळ्या असलेला एक ग्रह मी कुठलीही गोष्ट करायला घेतल्यावर वायरलेसने बॅड-लक चा एक पीस पाठवून देतो याची मला किती भयंकर चीड येत असेल याची तुम्हाला कल्पना नाही..आ‌ई गं"
आमची बस एक प्रचंड गचका दे‌ऊन थांबली.

थोड्या वेळाने ड्रायव्हरने बस बिघडल्याचं जाहीर केलं. मी‌ अभिप्रायाकरता जगतकडे पाहिलं तर तो माझ्याकडेच पाहात होता.

"ओह प्लीज, आता ही बस तुझ्यामुळे बिघडलिये असं म्हणायचं असेल तर प्लीजच"
"त्यात काय संशय आहे? बसमध्ये मी चढल्यावर कोल्हापूरमध्ये बस , रिक्षावाल्यांचा संप सुरु होतो काय? ३ तासामध्ये बस बंद पडते काय?"
कोल्हापूरमध्ये संप चालूये? ही माहिती मला नवीनच होती. पण सध्या हातातल्या परिस्थितीकडे लक्ष देणं गरजेचं होतं.
"अरे बस जुनी आहे, झाला असेल काहीतरी प्रॉब्लेम."
"वेल, इफ़ यू थिंक सो" असं म्हणून तो गप्पच बसला.

एक तासाचे दोन , दोनाचे तीन तास झाले तरी बस दुरुस्त व्हायची चिन्हं दिसेना. ड्रायव्हरची शक्य तेव्हढी खट्पट करून झाल्यावर उद्या सकाळी मेकॅनिक ये‌इपर्यंत गाडी इथेच थांबेल असं ड्रायव्हरने जाहीर केलं.

"अरे देवा! मला उद्या सकाळी न‌ऊ वाजेपर्यंत सा‌ईट वर पोहोचायचेच आहे. मी काय करु आता? शिट, माझ्या नशिबातच का हे?" आणि मी चरकून जगतकडे पाहिलं. थोड्या वेळापूर्वी नशिब, दुर्दैव यासारख्या गोष्टींवर विश्वास ठेवत नाही असं सांगून आता खुद्द आपल्याकडूनच नशिबाला कोसले गेले याचा मला विषाद वाटला.

जवळचं टॅक्सीस्टँड पाच किलोमीटर्सवर होतं. तिथपर्यंत चालत गेलं आणि टॅक्सी पकडली तर वेळेत पोहोचता येईल असा माझा विचार होता. जगतनेही माझ्याबरोबर यायची तयारी दर्शवली. एकटं जाण्यापेक्षा कोणी कंपनी मिळाली तर बरंच असं वाटुन मी आनंदले. आम्ही दोघेही शहराच्या दिशेने चालायला लागलो. वीस मिनीटे चालतोय न चालतोय तोच एकदम मुसळधार पा‌ऊसच सुरु झाला.

भर हिवाळ्यात पा‌ऊस? विजांचा कडकडाट आणि ढगांच्या गडगडाटासकट?

मी अवाक हो‌ऊन तशीच निथळत तब्बल पाच मिनीटं पावसात उभी होते. शेवटी जगतने कुठूनसं एक भलंमोठं प्लॅस्टीक पैदा केलं आणि ते इरलीसारखं डोक्यावर घे‌ऊन आमची वरात पुढे निघाली.
"गप्प बसलीस तर प्रचंड थंडी वाजेल"
"मि.इंटरेस्टींग, तुम्हीच बोला काहीतरी"
"बरं.. तुला माहितीये? माझ्या आ‌ईचं माझ्यावर प्रचंड प्रेम होतं. म्हणूनच माझ्याबाबतीत जे काही व्हायचं याचा तिला प्रचंड त्रास व्हायचा. माझी त्यात काहीही चूक नाहीये हेही ति‌ला ठा‌ऊक असल्याने तर आणखीनच. बोल लावायला, दोष लावायला कोणी नसलं की माणूस चुरमडत जातो. मग माझ्या या दुदैवाकरता तिनं तिच्याच नशीबाला कोसायला सुरुवात केली. "माझंच मेलीचं काय हे नशीब!" "माझंच मेलीचं काय नशीब!" असं दिवसातून किमान दहावेळा ऐकल्याशिवाय माझा दिवस संपत नसे. हे ऐकायला मि‌ळालं नाही तरच चुकचुकल्यासारखं होई. त्या वाक्याची मला इतकी सवय होऊन गेली होती की आईच्या पश्चात ते वाक्य कधीही विसरता येऊ नये, कायम नजरेसमोर रहावं म्हणून मी पुस्तकांच्या, वह्यांच्या पहिल्या पानावर लिहायला लागलो, सोयीचं पडावं म्हणून त्याचा शॉर्टफ़ॉर्म वापरायला सुरुवात केली. "माझं मेलीचं काय हे नशीब!" तथा मामेकाहेन!"

अच्छा, त्या बुकमार्कचा अर्थ असा होता तर!

"आ‌ई गेली. माझ्या काळजीपोटी झुरून झुरुन गेली"
हे बोलताना त्याचा आवाज इतका चिरकला की त्याच्या डोळ्यात कुठे वेडाबिडाची झाक दिसते का हे जरा काळजीनंच बघितलं मी.

मग जवळजवळ मुक्यानेच प्रवास झाला. मध्ये जास्त काही झालं नाही. पावसाने आम्हाला आडवंतिडवं झोडपलं, माझा पाय मुरगळला, प्रचंड भिजल्याने जगतला ताप आला. एकही दुकान उघडं नव्हतं. प्रचंड शिणवटा आला होता. शेवटी आम्ही एकदाचे शहरात पोहोचलो आणि टॅक्सी स्टॅंड गाठलं. आता मात्र मी सुत्रे हातात घे‌ऊन टॅक्सी ठरवली. आता जर सगळं सुरळीत झालं तर सकाळी वेळेवर पोहोचणं शक्य होतं.  

स्टॅंडवरच्या चहावाल्याने गेल्या सात वर्षात एव्हढा अवेळी पा‌ऊस झाला नव्हता हेही जाताजाता सांगीतलं.

"पण तू हे विसरतेयेस की मी तुझ्यासोबत असल्यामुळेच हे सगळं होतंय आणि.."
"प्लीज जगत, ड्रॉप इट"

पा‌ऊस थांबायचं नाव घेत नव्हता. धुंवाधार पावसामुळे दुकानं बंद होती. हा प्रवास लवकर संपेल तर बरं असं मला वाटायला लागलं. कोणीही कमनशिबी किंवा कसाही असो, मला माझ्या अंतिम स्थळी पोहोचण्याशी मतलब होता. 

सुदैवाने त्या टॅक्सीला काही न होता आम्ही कोल्हापूरला पोहोचलो. जगतला त्याच्या स्टॉपवर पोहोचवलं आणि निरोप घ्यावा म्हणून काच खाली केली तर विजेचा प्रचंड लखलखाट झाला.
"मला माहितेय की या अशा अवेळी वीजेचं खापर पण तू तुझ्यावरच फ़ोडुन घेणार आहेस. पण बघ ना, आपण आपल्या इप्सित स्थळी पोहोचलो की नाही?"

पण यावेळी माझ्या बोलण्यात हवा नव्हती.

ही अशी संकंटांची मालिका सुरू राहिलेली मला नको होती. मनात कुठेतरी हा माणूस पुन्हा कधी दिसणार नाही याचा आनंदही होता. त्याला "सी यू अगेन!" म्हटलं नाहीच मग शेवटी. त्यानेही समजल्यासारखी मान हलवली आणि तो निघून गेला.

दहा मिनीटात सा‌ईटवर पोहोचले तर सगळीकडे पळापळ, आरडा‌ओरडा चालू होता.
मी धावणारया एका माणसाला थांबवलं आणि विचारलं,
"काय झालंय बाबा?"
"दहा मिनीटापुर्वी वीज पडुन आपलं सा‌ईट ऑफ़ीस कोसळलं बा‌ई!"
.
.

.

.
जाताजाताही त्याच्या नशिबाने मला सॉलिड दणका दिला होता.
मी काय बोलणार? मी फ़क्त एव्ह्ढंच म्हणू शकले.
"मामेकाहेन!"

...

(ही कथा यापूर्वी लोक नवनिर्माणच्या नव-वर्ष विशेषांकात प्रसिद्ध झाली.)